Phương pháp đặt câu hỏi

Nguyễn Tất Thịnh
Decarte có câu nói rất nổi tiếng : tôi tư duy là tôi tồn tại ! Nghĩa là sự tồn tại của con người thể hiện ở tư duy, động lực cho sự tồn tại đó với tư cách Con người ở chỗ chất lượng và khả năng tư duy đến đâu không chỉ là về Thế giới mà về những vấn đề của cuộc sống mà con người là một thành viên, chủ thể trong đó ! Tư duy chưa dẫn đến giải pháp cuối cùng, nhưng là khởi nguồn , là sự tìm tòi, phản biện, hình thành nên các cách ứng dụng thực tế …. Tư duy vì thế là giá trị đặc biệt làm nên năng lực tồn tại độc nhất vô nhị, chỉ có ở con người ! Rất đúng rằng : khi bạn đặt câu hỏi là bắt đầu tư duy ! Không chỉ ở chính mình, mà đã gieo rắc suy nghĩ đến những người khác cùng hướng tới một chủ đề, một vấn đề được quan tâm….Cách đặt câu hỏi cũng nói lên bạn đã khơi nguồn như như thế nào, khiến người khác sẽ trả lời với tâm thế ra sao, và duy trì được sự quan tâm chung đến mức độ nào…bởi vậy bản thân câu hỏi, dù chưa có câu trả lời của người khác, đã phản ánh một nửa về chính bạn : ý đồ, thái độ, tính cách, trình độ, hơn nữa là văn hóa của bạn… Có thể xem sơ đồ gắn với bài này để vận dụng phương pháp đặc câu hỏi Trước hết, tôi liệt kê những cách hỏi điển hình dưới đây ( dạng tích cực và đơn giản ) , có thể áp dụng trong tuyển dụng, trong phỏng vấn, hay trong trao đổi nghị sự chuyên đề… Hỏi xác minh - đánh giá Bạn có những bằng chứng, lí do nào để khẳng định….chứng tỏ…. Hỏi tạo sự đồng thuận và kích thích Lao động đem đến cho chúng ta nhiều lợi ích, với bạn là gì ? Hỏi tấn công hoặc thắt buộc Với cương vị của bạn, mọi người có thể chờ đợi những cam kết cụ thể gì ? Hỏi trên tư cách đại diện Là Giám đốc công ty, tôi cần một đề xuất tổng thể, chờ đợi bạn đưa ra một điều cốt lõi nhất ? Hỏi kiểu đối chứng Trong hoàn cảnh này, đó là cách thông thường , chúng ta có thể có phương pháp giành lợi thế so sánh nào không ? Hỏi kiểu dồn đến đỉnh điểm Điều đó đã được thừa nhận phổ biến, bạn phản bác, do đó bạn cần chứng minh mình đúng hơn tất cả, và chỉ ra một cách thức để làm khác đi ? Hỏi nhằm thẩm định sâu Bạn đã nghiên cứu chủ đề này ? Cho chúng tôi biết những điều chưa được trong các điều kiện cần và đủ để triển khai nó ? Hỏi dẫn dắt và xúc tác Bạn đã có lý ở cách tiếp cận, khả năng hiện có bị thiếu hụt , tiếp cận đúng đã chứa đựng ý tưởng về giải pháp rồi đúng không ? Bạn hãy tiếp tục ? Hỏi kích thích thể hiện bản thân Những ý kiến của Bạn xứng đáng được những người lãnh đạo tôn trọng ? Tôi cho rằng nó cần được đặt trên một đề xuất về chính sách ? Là gì nhỉ ? Hỏi thách đố với quan tâm của mình Tôi quan tâm đến hàng tồn kho, vấn đề sống còn, cái gọi là ‘chìa khóa giải pháp’ của bạn chỉ đề mở cái kho đó ? Có đưa được chúng ra thị trường ? Dưới đây, tôi nói thêm về những cách hỏi trong các giao tiếp xã hội, bày tỏ chính kiến với xã hội, hoặc để góp phần tự nhận thức cho mình hay cho người khác…Tôi không muốn đề cập đến muôn cách hỏi tiêu cực, vô lối, xỏ xiên, tăm tối, xấu xí…mà chúng ta thường gặp….nó không chút hữu ích cho cảm xúc và trí tuệ, chỉ gây căng thẳng, xung đột, xa lánh, ghét bỏ nhau mà thôi… thể hiện trình độ và nhân cách người hỏi thấp kém, không xây dựng, thậm chí cơ hội….Những kiểu hỏi như thế cũng không hiếm ngay cả trong giới được gọi là có tri thức trên trung bình của xã hội…thử vài ví dụ - Bạn …như thế…phải chăng để đánh bóng tên tuổi… hay có ý gì cho mình… - Người ta nói bạn là….trên thực tế….có cần phải thế…hay bạn định khiêu khích… - Chả nơi nào như thế cả….điều bạn làm nó ….nhiều người ghét bạn đúng không… - Điều đó thật là sáng suốt…bạn có đồng ý như thế không … - Hội nhà văn là một tổ chức xã hội quan trọng đúng không ạ, tại sao không có luật về nó nhỉ ? …nhiều vô kể đến mức liệt kê ra nữa mình cũng bị xấu đi… Những cách hỏi về điều nhạy cảm nhưng có tác dụng phản tỉnh : - Nhiều đảng viên ý kiến : không chấp nhận sửa đổi điều 4 hiến pháp, vì có thể mất Đảng ! Dựa vào những chỉ dấu gì, luận cứ gì, thực tiễn gì…mà có thể đồng thanh kết luận như thế ? - Hiến pháp viết : Sở hữu thuộc về toàn dân ! Thế từng người dân có quyền sở hữu không ? hiện thực nó như thế nào ? Sự đảm bảo của Nhà nước đối với quyền đó - Tại sao tên là’ Quân đội Nhân dân’ lại cần tuyệt đối trung thành với Đảng ? Nếu cần như vậy thì đặt sau : trung thành với Tổ quốc với Nhân dân có được không ? Những cách hỏi hóa giải và chuyển ý ( không cần trả lời ) : - Bạn hỏi tôi với thái độ căng thẳng, và ngôn ngữ gay gắt, về một điều mà tất cả chúng ta đều muốn quên, muốn đi qua nó để tới tương lai tốt hơn? Có ích lợi cho quan hệ đang ơ tầm cao mới không ? Bạn là một cá nhân dù là ai, không thể bỏ đi vì việc lớn hay sao ( Reagan, Tổng thống Mĩ, trong lần họp báo ở Matxcova 1987 với phóng viên báo Pravda khi anh này hỏi : Ngài tổng thống ngưỡng mộ văn hóa Nga, vậy tại sao mấy năm trước lại kết luật đất nước chúng tôi là nơi sản sinh ra ma quỷ ? ) - Bạn hỏi tôi có ủng hộ bà ấy là Tổng thống hay không ư ? Bạn hãy nghĩ xem với cương vị là người chồng của một người phụ nữ tuyệt vời ấy thì tôi có ủng hổ bà ấy không ? Bạn có ở mọi chỗ trong nhà tôi để hiểu được là bao nhiêu năm nay bà ấy đã là tổng thống của riêng tôi rồi chưa ? ( Bill Clinton hỏi và trả lời phỏng vấn của Larry King trên CNN khi muốn thăm dò nguyên tổng thống Mĩ có ủng hộ bà Hilary tranh cử Tổng thống Mĩ không ) - Có nhiều ý kiến : bỏ ra một số tiền không ít để tham dự chương trình đào tạo liệu có nhận được bằng của Scandinavia không ? Các Bạn biết rằng tiền để mua phương tiện, dịch vụ và công cụ nhưng quyết định thay được việc các bạn sẽ thành công chứ ? Hãy tự hỏi xem với cách nghĩ chỉ ‘mang Tiền ra thay thế’ liệu có thể vượt qua các điều kiện của học tập trình độ cao không ? Bạn phải nỗ lực học tập như thế nào để xứng đáng nhận được một bằng cấp danh giá của Scandinavia ? ( Nguyễn Hoàng Phương – đối thoại về đà Cuối bài viết tôi muốn chia sẻ một kĩ thuật : - Bất cứ một điều gì thì có thể, cần phải được hỏi và trả lời cả mệnh đề thuận và đảo. Khi đồng nhất, và gặp nhau ( phổ biến ) thì đó là ‘cận Chân lý’ ! Ví dụ hỏi và trả lời ở mệnh đề thuận : ‘ờ hiền gặp lành’ ! Bây giờ hỏi và trả lời cho mệnh đề đảo : ‘gặp lành vì ở hiền’ ?! Nếu đúng thế ! Ai tin và thực hành được như thế thì người đó tiến gần đến thực tiễn đó, coi đó là Chân lý. Khi rất nhiều người công nhận thế là Chân lý đó nằm trong lòng xã hội rồi ! - Khi Bạn củng cố về một điều gì đó, hoặc nghe nói…chỉ việc đặt lại câu hỏi ngược ( đảo về nhân quả ) cho nó, về nó, thì hoặc tiếp tục khẳng định nó, hoặc nên phủ định nó, và tìm câu khác thay thế nó. Ví dụ : mệnh đề thuận hay nghe nói : Đ là tổ chức tiên phong, tập trung những trí tuệ xuất sắc nhất của Dân tộc…..Hãy đặt ra mệnh đề đảo ( về nhân quả ) : khuynh hướng văn minh ngày nay, những kết quả những điều như hôm nay có phải là sản phầm, kết quả của kết luận của mệnh đề thuận ấy không ? Cụ Lê Quý Đôn viết : Nhân bất học bất tri Lý ! Cái Lý của mọi sự là gì, ở đâu, như thế nào, thuộc về Ai, tại sao, khi nào….Những câu hỏi của mỗi người chúng ta khi đặt ra sẽ như ngọn nến trí tuệ bắt đầu được thắp sáng lên , và chúng ta cầm lấy nó, mang theo để đi trên con đường, tìm những giải pháp và Chân lý !