Nghĩ về tự học

Đại tá, NGUT Nguyễn Xuân Quỳnh

Hiện nay là thời đại bùng nổ thông tin, số lượng kiến thức tăng lên theo cấp số nhân với thời gian, do đó việc tự học ngày càng trở nên bắt buộc đối với mọi người ở bất kỳ lứa tuổi nào. Trước kia ta có thể ỷ vào số lượng kiến thức do nhà trường trang bị để dùng trong 15-20 năm. Nhưng ngày nay chỉ sau vào năm một nửa số kiến thức cũ đã lỗi thời. Ai cũng thấy tự học là cần thiết nhưng nhiều người chưa có ý thức, chưa biết cách tự học tốt.

Hiện nay, thiếu sót trong phương pháp tự học thể hiện ở nhiều mặt. Học thiếu hệ thống khá phổ biến. Người thì học lỏi, tức chỉ học những môn mình yêu thích. Thiên hướng là chỉ thích các môn khoa học tự nhiên mà coi nhẹ các môn học nhân văiệt nam, thí dụ như học lịch sử, địa lý... Tầm quan trọng của môn sử, nhất là sử cũ đối với hoạt động con người đã được chứng minh. Thanh thiếu niên không biết hoạt động của tổ tiên, ông cha ngày trước sẽ không được trang bị những kiến thức cần thiết để đối phó với những tình huống đã từng diễn ra trong quá khứ sẽ gặp sau này, sẽ không giữ gìn và phát huy được những truyền thống tốt đẹp của dân tộc.... Địa lý cũng là môn học thường bị xem nhẹ, có biết đâu đây là khoa học nhập môn của người muốn biết về đất đai khi hậu và con người của nước mình và của thế giới.

Coi nhẹ kiến thức phổ thông của các ngành khoa học tự nhiên và khoa học nhân văn mà chỉ chú trọng tới kiến thức nghề nghiệp hiển nhiên ta vẫn có thể làm được những việc cụ thể trước mắt song do không nắm được những điều lý luận cơ bản và không có tầm hiểu biết rộng rãi, ta sẽ không hiểu được và ứng phó được với nhiều tình huống đa dạng trong cuộc sống, không có tiềm lực trí tuệ để phát triển, trình độ tư duy lý luận hạn chế.

Nguồn tài liệu để học đã hạn hẹp mà không ít học sinh còn không chịu tham khảo, có người còn chọn bài để nhằm đố phó với thi cử... thì làm sao kiến thức có hệ thống và bền vững được.

Đối với cán bộ thì kế hoạch học tập luôn bị phá vỡ do công việc, do đời sống. Thêm vào đó là sự tuỳ tiện trong học tập, nghiên cứu nên kiến thức bị lãng quên rất nhanh. Nhiều cán bộ sau khi có văn bằng, học vị, học hàm đã không tiếp tục tự học, thoả mãn với vốn kiến thức còm, nên sau nhiều năm công tác không có được một bài báo, một công trình khoa học nào, chất lượng và hiệu quả công tác thấp.

Để tự học tốt, một yêu cầu tối thiểu là phải tiếp cận nhanh với thông tin (đọc nhanh). Tốc độ đọc 250 đến 300 từ/phút của một người có trình độ trung bình là không còn hợp thời nữa. Đọc nhanh, nhưng còn phải nắm bắt nhanh các khái niệm được đề cập, đồng thời biết phân tích và tổng hợp vấn đề. Ngoài ra là cần phải trao đổi ý kiến, thảo luận với mọi người để có thêm kiến thức, thoả mãn yêu cầu tìm hiểu của mình.

Học ở nhà trường là có hạn. Tự học là việc suốt cả cuộc đời.